Van Gelderland wordt weleens gezegd dat het een provincie zonder eigen identiteit is. Of dat terecht is, dat laten we even in het midden. Wat veel mensen echter niet weten, is dat onze provincie in de middeleeuwen een machtig vorstendom in West-Europa vormden. Gelre, zoals het gebied toen genoemd werd, was een hertogdom met bloeiende handelssteden. De verschillende hertogen van Gelre breidden met hun riddermachten het grondgebied uit tot in Duitsland en Limburg.

Ontstaan van het hertogdom Gelre

In de vroege middeleeuwen was een groot deel van het Gelderse gebied een buitenpost van het Frankische rijk onder Karel de Grote. Hij liet versterkingen bouwen, waar onder andere het Valkhof in Nijmegen nog een overblijfsel van is. Vanuit deze versterkte buitengebieden veroverde het christelijke Frankische rijk telkens stukken grondgebied op de Saksen, die nog heidens waren. Rond het jaar 900 zien we een netwerk van versterkte burchten ontstaan, die het grondgebied van Gelre beschermden tegen invallen door de Noormannen. Het gebied is dan nog een lappendeken van stadsstaatjes die door conflict en huwelijk steeds nauwer aan elkaar verbonden raken.

De naam Gelre: de woorden van een draak

Rond het jaar 1000 komt de naam Gelre voor het eerst voor in geschiedkundige werken. De naam van de provincie zou afkomstig zijn van een draak. Twee dappere broers gingen op pad om het woeste monster te verslaan, dat zich aan de rand van de provincie, in de buurt van de Duitse stad Kleve, ophield. De draak leefde onder een mispelboom, en verslond in de omgeving mens en dier. De Gelderse prinsen Lupold en Wichard trokken er op uit om het ondier te verslaan. Tijdens de strijd krijste de draak: “Gelre, Gelre!”. Toen ze de draak hadden verslagen, stichtten de prinsen een kasteel dat ze Gelre noemde, een term die overging op een stad in de buurt, en later op het hele hertogdom. Is jouw kind ook helemaal gek van ridders en kastelen? Laat dan bij jeeigentaart.nl een taart in de vorm van een kasteel maken als hij/zij jarig is.

Een gouden eeuw voor Gelderland

Toen de Saksen en Noormannen ophielden een bedreiging te zijn, begonnen de hoge middeleeuwen voor Gelre. De versterkingen in het gebied maakten een ongehinderde bloei van handelssteden mogelijk. Vooral Nijmegen en Zutphen, en later ook Doetinchem, Lochem, Harderwijk, Wageningen en Hattem zagen een sterke toename van de bevolking en bloeiende handelsgilden. De politieke macht van de Gelderse hertogen was groot. Hun provincie werd ingedeeld in vier zogenaamde kwartieren, waarvan de gezaghebbende steden Arnhem, Nijmegen, Zutphen en Roermond waren. Verschillende veldslagen bereidde het grondgebied verder uit, een ontwikkeling die zou voortduren tot de tegen Brabant verloren Slag bij Woeringen (1288).

Het einde van de Gelderse onafhankelijkheid

Na 1500 werkt Gelre ingelijfd door de machtige Keizer Karel V van het Habsburgse rijk. Later in die eeuw was Gelre één van de gebiedsdelen die zich onafhankelijk verklaarden, en met succes de aanvallende Spaanse troepen weerstonden. Deze Nederlandse opstand leidde tot het ontstaan van de Republiek der Nederlanden en een Gouden Eeuw.